BIÊN TÁI

   DƯỢC MÃ HOÀNH QUA TỔNG BẠCH ĐẦU

   ...

   ĐA THIỂU ANH HÙNG CHỈ PHẾ KHÂU

   ( HÀ XỨ THỐI NGÔ CÂU - Nạp Lan Tính Đức ).

   Gò cương ngựa, xoay ngang ngọn giáo, ngoảnh lại, thấy tất cả mái đầu đều đã bạc,

   ...

   Anh hùng nhiều ít, chỉ còn là những mả mồ hoang phế ... ! ...

   Thơ Biên Tái, có khi xuất ra những dòng thật hào sảng :

   THIẾU NIÊN HÀNH

   Lệnh Hồ Sở

   CUNG BỐI HÀ MINH KIẾM CHIẾU SƯƠNG

   THU PHONG TẨU MÃ XUẤT HÀM DƯƠNG

   VỊ THU THIÊN TỬ HÀ HOÀNG ĐỊA

   BẤT NGHĨ HỒI ĐẦU VỌNG CỐ HƯƠNG

   BÀI HÀNH THIẾU NIÊN 

   Cung đeo sáng trên lưng, kiếm chiếu ánh sương,

   Trong gió thu, phi ngựa rời khỏi Hàm Dương,

   Nếu không thu lại được đất Hà Hoàng của Thiên Tử,

   Thề không nghĩ đến chuyện quay đầu ngóng cố hương ! 

   TÒNG QUÂN HÀNH

   Vương Xương Linh

   THANH HẢI TRƯỜNG VÂN ÁM TUYẾT SAN

   CÔ THÀNH DAO VỌNG NHẠN MÔN QUAN

   HOÀNG SA BẮC CHIẾN XUYÊN KIM GIÁP

   BẤT PHÁ LÂU LAN CHUNG BẤT HOÀN

   BÀI HÀNH TÒNG QUÂN

   Biển xanh, mây trải dài che mờ núi tuyết,

   Từ ngôi thành cô độc ngóng về hướng Ải Nhạn Môn,

   Cát vàng ở chiến trường phía Bắc bay xuyên qua lớp giáp sắt,

   Thề không phá được giặc Lâu Lan thì không trở về !

   Thường khi, hào sảng pha lẫn ngậm ngùi :

   LƯƠNG CHÂU TỪ

   Vương Hàn

   BỒ ĐÀO MỸ TỬU DẠ QUANG BÔI

   DỤC ẨM TỲ BÀ MÃ THƯỢNG THÔI

   TÚY NGỌA SA TRƯỜNG QUÂN MẠC TIẾU

   CỔ LAI CHINH CHIẾN KỶ NHÂN HỒI

   BÀI TỪ ĐẤT LƯƠNG CHÂU

   Rượu ngon Bồ Đào đựng trong chén ngọc Dạ Quang,

   Muốn uống thì tiếng đàn Tỳ Bà đã giục giã lên ngựa,

   Nếu có say khước nằm giữa bãi sa trường, anh cũng chớ có cười,

   Vì xưa nay đi chinh chiến có mấy ai được trở về ... !? ...

   XUẤT TÁI 

   Vương Xương Linh

   TẦN THỜI MINH NGUYỆT HÁN THỜI QUAN

   VẠN LÝ TRƯỜNG CHINH NHÂN VỊ HOÀN

   ĐÃN SỬ LONG THÀNH PHI TƯỚNG TẠI

   BẤT GIAO HỒ MÃ ĐỘ ÂM SAN

   RA BIÊN ẢI

   Trăng sáng thời Tần, ải quan thời Hán,

   Muôn dặm chiến chinh, người đi chưa trở về,

   Nếu như Phi Tướng ở Long Thành mà còn sống,

   Quyết chẳng để ngựa Hồ qua núi Âm Sơn ... ! ...

   LŨNG TÂY HÀNH 

   Trần Đào

   THỆ TẢO HUNG NÔ BẤT CỐ THÂN

   NGŨ THIÊN ĐIÊU CẨM TÁNG HỒ TRẦN

   KHẢ LIÊN VÔ ĐỊNH HÀ BIÊN CỐT

   DO THỊ XUÂN KHUÊ MỘNG LÝ TÌNH

   BÀI HÀNH ĐẤT LŨNG TÂY

   Thề quét sạch Hung Nô chẳng tiếc thân,

   Năm ngàn tráng sĩ mũ lông điêu, áo gấm đã vùi xác trong bụi đất Hồ,

   Đáng thương cho nắm xương tàn bên sông Vô Định,

   Vẫn còn là người tình trong mộng của khách xuân thì ở chốn phòng khuê ... ! ...

   TÁI HẠ KHÚC

   Vương Xương Linh

   ẨM MÃ ĐỘ THU THỦY

   THỦY HÀN PHONG TỰ ĐAO

   BÌNH SA NHẬT VỊ MỘT

   ẢM ẢM KIẾN LÂM THAO

   TÍCH NHẬT TRƯỜNG THÀNH CHIẾN

   HÀM NGÔN Ý KHÍ CAO

   HOÀNG TRẦN TÚC KIM CỔ

   BẠCH CỐT LOẠN BỒNG CAO

   KHÚC HÁT DƯỚI CỬA ẢI

   Ngựa uống nước, lội qua sông thu,

   Nước lạnh, gió như dao cắt,

   Trên cát bằng, mặt trời chưa lặn,

   Lờ mờ còn thấy Lâm Thao,

   Trong trận Trường Thành ngày trước,

   Ai cũng nói là khí quân rất hăng,

   Bụi vàng đầy rẩy từ xưa đến giờ,

   Xương trắng còn nằm lẫn lộn trong đám tranh sậy ... ! ...

   Nhiều khi, ... chỉ có ngậm ngùi :

   KHUÊ OÁN

   Vương Xương Linh

   KHUÊ TRUNG THIẾU PHỤ BẤT TRI SẦU

   XUÂN NHẬT NGƯNG TRANG THƯỚNG THÚY LÂU

   HỐT KIẾN MẠCH ĐẦU DƯƠNG LIỄU SẮC

   HỐI GIAO PHU TẾ MỊCH PHONG HẦU

   NỖI OÁN NƠI PHÒNG KHUÊ

   Trong phòng khuê, nàng trẻ tuổi không biết sầu,

   Ngày xuân trang điểm xong, bước lên lầu thúy ngắm cảnh,

   Chợt trông thấy sắc dương liễu mơn mởn xanh ở nơi đầu nguồn,

   Tiếc vì đã xui chồng đi chinh chiến xa để kiếm ấn phong hầu ... ! ...

   ĐỀ MỤC TÚC PHONG KÝ GIA NHÂN

   Sầm Than

   MỤC TÚC PHONG BIÊN PHÙNG LẬP XUÂN

   HỒ LÔ HÀ THƯỢNG LỆ TRIÊM CÂN

   KHUÊ TRUNG CHỈ THỊ KHÔNG TƯƠNG ỨC

   BẤT KIẾN SA TRƯỜNG SẦU SÁT NHÂN

   TRÊN ĐỈNH NÚI MỤC TÚC VIẾT THƯ GỬI NGƯỜI NHÀ

   Đỉnh núi Mục Túc, nơi biên cương, gặp tiết lập xuân,

   Trên sông Hồ Lô, nước mắt ướt đẩm khăn,

   Chốn phòng khuê, nếu như ai có thương nhớ,

   Cũng không thể thấy được nơi sa trường, nỗi sầu có thể làm chết người ... ! ...

   XUẤT TÁI ( LƯƠNG CHÂU TỪ )

   Vương Chi Hoán

   HOÀNG HÀ VIỄN THƯỚNG BẠCH VÂN GIAN

   NHẤT PHIẾN CÔ THÀNH VẠN NHẬN SAN

   KHƯƠNG ĐỊCH HÀ TU OÁN DƯƠNG LIỄU

   XUÂN PHONG BẤT ĐỘ NGỌC MÔN QUAN

   RA BIÊN ẢI

   Sông Hoàng Hà chảy xa tận khoảng mây trắng,

   Một cánh buồm lẻ loi, một ngôi thành cô độc trên núi cao muôn trượng,

   Sáo người Khương thổi làm chi bài Oán Dương Liễu,

   Vì gió xuân đâu có thổi qua Ải Ngọc Môn ... ! ...

   PHÙNG NHẬP KINH SỨ

   Sầm Tham

   CỐ VIÊN ĐÔNG VỌNG LỘ MAN MAN

   SONG TỰ LONG CHUNG LỆ BẤT CAN

   MÃ THƯỢNG TƯƠNG PHÙNG VÔ CHỈ BÚT

   BẰNG QUÂN TRUYỀN NGỮ BÁO BÌNH AN

   GẶP SỨ GIẢ VỀ KINH

   Ngóng về hướng đông nơi quê nhà, đường dài hun hút, 

   Hai tay áo thõng, nước mắt không cạn. 

   Ở trên lưng ngựa gặp nhau, không có bút trong tay, 

   Nhờ anh nhắn tin báo rằng tôi vẫn được bình yên ... ! ...

   Và, ... có cả những tiếng lòng "phản chiến" :

   KỶ HỢI TUẾ

   Tào Tùng

   TRẠCH QUỐC GIANG SƠN NHẬP CHIẾN ĐỒ

   SINH DÂN HÀ KẾ LẠC TIỀU TÔ

   BẰNG QUÂN MẠC THOẠI CÔNG HẦU SỰ

   NHẤT TƯỚNG CÔNG THÀNH VẠN CỐT KHÔ

   NĂM KỶ HỢI

   Sông núi ở vùng đầm lầy Giang Nam đã sa vào vòng chiến loạn,

   Khiến cho muôn dân mất đường sinh sống trong cảnh an lạc đốn củi, cắt cỏ.

   Anh bạn xin đừng nói đến chuyện công hầu,

   Vì hể có một tướng nên công thì có vạn người chết phơi thây ... ! ...

   TIỀN XUẤT TÁI

   Đỗ Phủ

   THÍCH THÍCH KHỨ CỐ LÝ

   DU DU PHÓ GIAO HÀ

   CÔNG GIA HỮU TRÌNH KỲ

   VONG MỆNH ANH HỌA LA

   QUÂN DĨ PHÚ THỔ CẢNH

   KHAI BIÊN NHẤT HÀ ĐA

   KHÍ TUYỆT PHỤ MẪU ÂN

   THÔN THANH HÀNH PHỤ QUA

   TRƯỚC KHI RA BIÊN ẢI

   Bịn rịn lìa xa quê cũ, 

   Vời vợi ra đi nhắm hướng Giao Hà. 

   Lệnh quan đã định hạn kỳ lên đường, 

   Ai trốn tránh sẽ mang tai hoạ. 

   Vua đã giàu có đất đai, 

   Sao còn mở bờ cõi chi cho nhiều vậy ?

   Nỡ để cho mọi người phải vứt hết ơn cha mẹ,

   Nghẹn ngào mà vác giáo lên đường ... ! ...

   HẬU XUẤT TÁI

   Đỗ Phủ

   HIẾN KHẢI NHẬT KẾ CHỦNG

   LƯỠNG PHỒN TĨNH VÔ NGU

   NGƯ DƯƠNG HÀO HIỆP ĐỊA

   KÍCH CỔ XUY SINH VU

   VÂN PHÀM CHUYỂN LIÊU HẢI

   CANH ĐẠO LAI ĐÔNG NGÔ

   VIỆT LA DỮ SỞ LUYỆN

   CHIẾU DIỆU DƯ ĐÀI KHU

   CHỦ TƯỚNG VỊ ÍCH SÙNG

   KHÍ KIÊU LĂNG THƯỢNG ĐÔ

   BIÊN NHÂN BẤT CẢM NGHỊ

   NGHỊ GIẢ TỬ LỘ CÙ

   SAU KHI RA BIÊN ẢI

   Tin thắng trận báo dồn dập từng ngày, 

   Hai nước Phiên vẫn yên tĩnh. 

   Ngư Dương là đất hào hiệp, 

   Trống giục, sáo thổi vi vu. 

   Buồm mây chuyển qua Liêu Hải, 

   Lúa gạo đến từ Đông Ngô. 

   Lụa nước Việt và tơ nước Sở, 

   Chiếu sáng trên mình quân hầu.

   Chủ tướng càng tăng thêm địa vị, 

   Kiêu ngạo lấn át cả quyền vua. 

   Kẻ ở ngoài biên không ai dám bàn tán,

   Ai bàn tán, sẽ phải chết không có mồ chôn ... ! ...

   Ở ta, trong những giai đoạn chiến tranh phá Tống bình Chiêm của nhà Tiền Lê - Lý, âm hưởng hào sảng của dòng thơ Biên Tái có thể nhận thấy qua bài "thơ thần" :

   NAM QUỐC SƠN HÀ 

   NAM QUỐC SƠN HÀ NAM ĐẾ CƯ

   TIỆT NHIÊN ĐỊNH PHẬN TẠI THIÊN THƯ

   NHƯ HÀ NGHỊCH LỖ LAI XÂM PHẠM

   NHỮ ĐẲNG HÀNH KHAN THỦ BẠI HƯ

   SÔNG NÚI NƯỚC NAM

   Sông núi nước Nam vua Nam ở,

   Rành rành đã định phận tại sách trời,

   Cớ sao nghịch tặc lại sang xâm phạm,

   Nhất định chúng bay sẽ chuốc lấy bại vong.

   Đời Trần, trong những cuộc kháng chiến oanh liệt chống Nguyên Mông, đội quân xâm lược hùng mạnh thiện chiến nhất thời đại, hào khí Đông A đã được thể hiện qua những bài thơ :

   XUÂN NHẬT YẾT CHIÊU LĂNG

   Trần Nhân Tông

   TÌ HỔ THIÊN MÔN TÚC      

   Y QUAN THẤT PHẨM THÔNG

   BẠCH ĐẦU QUÂN SĨ TẠI                   

   VÃNG VÃNG THUYẾT NGUYÊN PHONG            

   NGÀY XUÂN THĂM CHIÊU LĂNG

   Nghìn cửa quân tì hổ uy vũ,                             

   Các quan thất phẩm áo mũ đầy đủ.                             

   Quân sĩ có người đầu bạc vẫn còn.                                                  

   Thường thường kể chuyện thời Nguyên Phong                       

   TÒNG GIÁ HOÀN KINH

   Trần Quang Khải

   ĐOẠT SÁO CHƯƠNG DƯƠNG ĐỘ

   CẦM HỒ HÀM TỬ QUAN

   THÁI BÌNH TU TRÍ LỰC

   VẠN CỔ THỬ GIANG SAN

   THEO VUA VỀ KINH SƯ

   Cướp giáo ở bến Chương Dương,

   Bắt giặc ở cửa Hàm Tử,

   Muốn thái bình thì phải nên gắng sức,

   Nước non này sẽ vững bền muôn thuở ... ! ...

   THUẬT HOÀI

   Phạm Ngũ Lão

   HOÀNH SÓC GIANG SƠN KHÁP KỶ THU

   TAM QUÂN TÌ HỔ KHÍ THÔN NGƯU

   NAM NHI VỊ LIỄU CÔNG DANH TRÁI

   TU THÍNH NHÂN GIAN THUYẾT VŨ HẦU

   TỎ LÒNG

   Cắp ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu,

   Ba quân như hổ báo, khí thế hùng dũng át cả sao Ngưu.

   Thân nam nhi nếu chưa trả xong món nợ công danh,

   Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ Hầu.

   BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ của Trương Hán Siêu đời Trần, khi chiến tranh đã lùi xa, cũng phảng phất cái phong vị hào sảng pha lẫn ngậm ngùi :

   ... TIẾP KÌNH BA Ư VÔ TẾ, TRÁM DIÊU VĨ CHI TƯƠNG MÂU

   THỦY THIÊN NHẤT SẮC, PHONG CẢNH TAM THU

   CHỮ ĐỊCH NGẠN LÔ, SẮT SẮT SƯU SƯU

   CHIẾT KÍCH TRẦM GIANG, KHÔ CỐT DOANH KHÂU

   THẢM NHIÊN BẤT LẠC, TRỮ LẬP NGƯNG MÂU

   NIỆM HÀO KIỆT CHI DĨ VÃNG, THÁN TÔNG TÍCH CHI KHÔNG LƯU ...

   ... Bát ngát sóng kình muôn dặm, thướt tha đuôi trĩ một màu.

   Nước trời một sắc, phong cảnh ba thu.

   Bến lách bờ lau, quạnh quẽ đìu hiu.

   Giáo gãy chìm sông, cốt khô đầy gò.

   Bất giác ngậm ngùi, lặng tưởng phù du.

   Thương kẻ anh hùng đâu vắng tá, than rày dấu tích hãy còn lưu ... ! ...

   CẢM HOÀI của Đặng Dung cũng mang nặng nỗi niềm trung phẫn của một chiến tướng trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Minh của nhà Hậu Trần :

   THẾ SỰ DU DU NẠI LÃO HÀ

   VÔ CÙNG THIÊN ĐỊA NHẬP HÀM CA

   THỜI LAI ĐỒ ĐIẾU THÀNH CÔNG DỊ

   VẬN KHỨ ANH HÙNG ẨM HẬN ĐA

   TRÍ CHỦ HỮU HOÀI PHÙ ĐỊA TRỤC

   TẨY BINH VÔ LỘ VÃN THIÊN HÀ

   QUỐC THÙ VỊ PHỤC ĐẦU TIÊN BẠCH

   KỶ ĐỘ LONG TUYỀN ĐÁI NGUYỆT MA

   Việc đời dằng dặc mà ta đã già, biết làm thế nào ?

   Trời đất mênh mông đắm trong cuộc rượu hát ca.

   Khi gặp thời, người hàng thịt, kẻ câu cá cũng dễ thành công,

   Lúc lỡ vận, bậc anh hùng đành phải nuốt hận nhiều.

   Giúp chúa, những mong xoay trục đất lại,

   Rửa vũ khí không có lối kéo tuột sông Ngân xuống.

   Thù nước chưa trả được mà mái tóc đã bạc sớm,

   Bao phen mang gươm báu mài dưới bóng trăng suông.

   CHINH PHỤ NGÂM KHÚC của Đặng Trần Côn, qua bản dịch của Đoàn Thị Điểm, trải qua bao cơn binh lửa Lê - Mạc, Trịnh - Nguyễn, ... cũng đầy hào sảng và ngậm ngùi :

   THIÊN ĐỊA PHONG TRẦN

   HỒNG NHAN ĐA TRUÂN

   DU DU BI THƯƠNG HỀ THÙY TẠO NHÂN

   CỔ BỀ THANH ĐỘNG TRƯỜNG THÀNH NGUYỆT

   PHONG HỎA ẢNH CHIẾU CAM TUYỀN VÂN

   CỬU TRÙNG ÁN KIẾM KHỞI ĐƯƠNG TỊCH

   BÁN DẠ PHI HỊCH TRUYỀN TƯỚNG QUÂN

   THANH BÌNH TAM BÁCH NIÊN THIÊN HẠ

   TÙNG THỬ NHUNG Y THUỘC VŨ THẦN

   SỨ TINH THIÊN MÔN THÔI HIỂU PHÁT

   HÀNH NHÂN TRỌNG PHÁP KHINH LY BIỆT

   CUNG TIỄN HỀ TẠI YÊU

   THÊ NOA HỀ BIỆT KHUYẾT

   LIỆP LIỆP TINH KỲ HỀ XUẤT TÁI SẦU

   HUYÊN HUYÊN TIÊU CỔ HỀ TỪ GIA OÁN

   HỮU OÁN HỀ PHÂN HUỀ

   HỮU SẦU HỀ KHẾ KHOÁT

   ...

   Thuở trời đất nổi cơn gió bụi 

   Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên 

   Xanh kia thăm thẳm tầng trên 

   Vì ai gây dựng cho nên nỗi này 

   Trống Trường Thành lung lay bóng nguyệt 

   Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây 

   Chín tầng gươm báu trao tay 

   Nửa đêm truyền hịch định ngày xuất chinh 

   Nước thanh bình ba trăm năm cũ 

   Áo nhung trao quan vũ từ đây 

   Sứ trời sớm giục đường mây 

   Phép công là trọng, niềm tây sá nào 

   Ðường giong ruổi lưng đeo cung tiễn 

   Buổi tiễn đưa lòng bận thê noa 

   Bóng cờ tiếng trống xa xa 

   Sầu lên ngọn ải, oán ra cửa phòng 

   ...

   Thời tiền chiến, trước 1945, thơ ca Việt Nam cũng có cái phong vị hào sảng và ngậm ngùi, nhuốm thêm chút màu lãng mạn khói sương :

   TỐNG BIỆT HÀNH

   Thâm Tâm

   Đưa người ta không đưa sang sông,

   Sao có tiếng sóng ở trong lòng ?

   Bóng chiều không thắm, không vàng vọt,

   Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong ?

   Đưa người, ta chỉ đưa người ấy,

   Một giã gia đình, một dửng dưng ...

   Ly khách ! Ly khách ! Con đường nhỏ,

   Chí nhớn chưa về bàn tay không,

   Thì không bao giờ nói trở lại,

   Ba năm mẹ già cũng đừng mong !

   Ta biết người buồn chiều hôm trước,

   Bây giờ mùa hạ sen nở nốt.

   Một chị, hai chị cũng như sen,

   Khuyên nốt em trai dòng lệ sót

   Ta biết người buồn sáng hôm nay,

   Giời chưa mùa thu, tươi lắm thay.

   Em nhỏ thơ ngây đôi mắt biếc,

   Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay ...

   Người đi ? Ừ nhỉ, người đi thực !

   Mẹ thà coi như chiếc lá bay,

   Chị thà coi như là hạt bụi,

   Em thà coi như hơi rượu say ...

   ( 1940 )

   Rồi đi vào cuộc kháng chiến chín năm 1945 - 1954 :

   TÂY TIẾN

   Quang Dũng

   Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi

   Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

   Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

   Mường Lát hoa về trong đêm hơi

   Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

   Heo hút cồn mây súng ngửi trời

   Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

   Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

   Anh bạn dãi dầu không bước nữa

   Gục lên súng mũ bỏ quên đời

   Chiều chiều oai linh thác gầm thét

   Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

   Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

   Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

   Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

   Kìa em xiêm áo tự bao giờ

   Khèn lên man điệu nàng e ấp

   Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ

   Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

   Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

   Có nhớ dáng người trên độc mộc

   Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa

   Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

   Quân xanh màu lá dữ oai hùm

   Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

   Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

   Rải rác biên cương mồ viễn xứ

   Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

   Áo bào thay chiếu anh về đất

   Sông Mã gầm lên khúc độc hành

   Tây Tiến người đi không hẹn ước

   Đường lên thăm thẳm một chia phôi

   Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy

   Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi

   ( Phù Lưu Chanh - 1948 )

   MẮT NGƯỜI SƠN TÂY

   Quang Dũng

   Em ở thành Sơn chạy giặc về 

   Tôi từ chinh chiến cũng ra đi 

   Cách biệt bao ngày quê Bất Bạt 

   Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì 

   Vầng trán em vương trời quê hương 

   Mắt em dìu dịu buồn Tây Phương 

   Tôi thấy xứ Đoài mây trắng lắm 

   Em có bao giờ em nhớ thương ? 

   Mẹ tôi, em có gặp đâu không 

   Bao xác già nua ngập cánh đồng 

   Tôi nhớ một thằng con bé nhỏ 

   Bao nhiêu rồi xác trẻ trôi sông ! 

   Từ độ thu về hoang bóng giặc 

   Điêu tàn ôi lại nối điêu tàn ! 

   Đất đá ong khô nhiều suối lệ 

   Em đã bao ngày lệ chứa chan ? 

   Đôi mắt người Sơn Tây 

   U ẩn chiều lưu lạc 

   Buồn viễn xứ khôn khuây 

   Tôi gửi niềm nhớ thương 

   Em mang giùm tôi nhé 

   Ngày trở lại quê hương 

   Khúc hoàn ca rớm lệ 

   Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn 

   Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng 

   Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc 

   Sáo diều khuya khoát thổi đêm trăng 

   Bao giờ tôi gặp em lần nữa 

   Chắc đã thanh bình rộn tiếng ca 

   Đã hết sắc mùa chinh chiến cũ 

   Còn có bao giờ em nhớ ta ?

   (1949) 

   MÀU TÍM HOA SIM

   Hữu Loan

   Nàng có ba người anh đi bộ đội 

   Những em nàng 

   Có em chưa biết nói 

   Khi tóc nàng xanh xanh 

   Tôi người Vệ quốc quân 

   xa gia đình 

   Yêu nàng như tình yêu em gái 

   Ngày hợp hôn 

   nàng không đòi may áo mới 

   Tôi mặc đồ quân nhân 

   đôi giày đinh 

   bết bùn đất hành quân 

   Nàng cười xinh xinh 

   bên anh chồng độc đáo 

   Tôi ở đơn vị về 

   Cưới nhau xong là đi 

   Từ chiến khu xa 

   Nhớ về ái ngại 

   Lấy chồng thời chiến binh 

   Mấy người đi trở lại 

   Nhỡ khi mình không về 

   thì thương 

   người vợ chờ 

   bé bỏng chiều quê... 

   Nhưng không chết 

   người trai khói lửa 

   Mà chết 

   người gái nhỏ hậu phương 

   Tôi về 

   không gặp nàng 

   Má tôi ngồi bên mộ con đầy bóng tối 

   Chiếc bình hoa ngày cưới 

   thành bình hương 

   tàn lạnh vây quanh 

   Tóc nàng xanh xanh 

   ngắn chưa đầy búi 

   Em ơi giây phút cuối 

   không được nghe nhau nói 

   không được trông nhau một lần 

   Ngày xưa nàng yêu hoa sim tím 

   áo nàng màu tím hoa sim 

   Ngày xưa 

   một mình đèn khuya 

   bóng nhỏ 

   Nàng vá cho chồng tấm áo 

   ngày xưa... 

   Một chiều rừng mưa 

   Ba người anh trên chiến trường Đông Bắc 

   Được tin em gái mất 

   trước tin em lấy chồng 

   Gió sớm thu về rờn rợn nước sông 

   Đứa em nhỏ lớn lên 

   Ngỡ ngàng nhìn ảnh chị 

   Khi gió sớm thu về 

   cỏ vàng chân mộ chí 

   Chiều hành quân 

   Qua những đồi hoa sim 

   Những đồi hoa sim 

   những đồi hoa sim dài trong chiều không hết 

   Màu tím hoa sim 

   tím chiều hoang biền biệt 

   Có ai ví như từ chiều ca dao nào xưa xa 

   Áo anh sứt chỉ đường tà 

   Vợ anh chưa có mẹ già chưa khâu 

   Ai hỏi vô tình hay ác ý với nhau 

   Chiều hoang tím có chiều hoang biết 

   Chiều hoang tím tím thêm màu da diết 

   Nhìn áo rách vai 

   Tôi hát trong màu hoa 

   Áo anh sứt chỉ đường tà 

   Vợ anh mất sớm, mẹ già chưa khâu... 

   Màu tím hoa sim, tím tình trang lệ rớm 

   Tím tình ơi lệ ứa 

   Ráng vàng ma và sừng rúc điệu quân hành 

   Vang vọng chập chờn theo bóng những binh đoàn 

   Biền biệt hành binh vào thăm thẳm chiều hoang màu tím 

   Tôi ví vọng về đâu 

   Tôi với vọng về đâu 

   Áo anh nát chỉ dù lâu...

   (1949, khóc vợ Lê Đỗ Thị Ninh)

   Rồi đến cuộc chiến 1954 - 1975 :

   Cái âm hưởng "hào sảng" ấy, ta lại thấy trùng trùng trong thơ ca ở Miền Bắc Việt Nam ...

   Cái âm hưởng ngậm ngùi ấy, ta lại thấy điệp điệp trong thơ ca ở Miền Nam Việt Nam ...

   Hãy "đọc", "nghe", và "cảm" ... ! ...

   ...

   Và "ngẫm ngợi" ... ! ... ! ... ! ...